Utrecht

De Oudegracht fungeerde in de Middeleeuwen als een haven. Het was een drukte van jewelste met zwaarbeladen schepen, zwetende arbeiders en schreeuwende marktkooplui. De gracht is in de 12e eeuw gegraven voor de aanvoer van goederen. Vanaf de kade werden de goederen op de oever gesleept en aan de andere kant van de straat naar beneden naar de huiskelders vervoerd, totdat een slimme handelaar een tunnel maakte in de kade die direct naar de huiskelder leidde. Deze steeds breder wordende tunnels werden toen zelfs opslagruimte: de geboorte van de werfkelder. De werven waren particuliere initiatieven, waardoor ze allemaal anders waren.

Vele kooplieden, ambachtslieden en bedrijven gebruikten de werfkelders voor wijn, bier (er zaten wel 20 brouwerijen), lakens, vis, graan, groente, fruit, hout, turf en vee.
Vandaag de dag zijn aan het noordelijk deel van de Oudegracht veel restaurants en andere uitgaansgelegenheden in de werfkelders gevestigd.

Het leven in de middeleeuwen werd in hoge mate bepaald door de kerk. De heiligenkalender bepaalde met feest- en gedenkdagen wanneer met moet vasten, feesten, zaaien, oogsten, slachten en baden. De Middeleeuwer dacht niet zozeer in maanden of jaren, maar in seizoenen. Vóór de winter zou intreden, werden groenten gepekeld, fruit werd op brandewijn gezet en andere zaken onder reuzel, gelei of paraffine weggestopt.

In de omsloten kloostertuinen waren boomgaarden met moes- en kruidentuinen vol geneeskrachtige kruiden, keukenkruiden, moeskruiden en sierbloemen voor het altaar. Veel gekweekte kruiden waren kruizemunt, peterselie, ruit, selderij, salvia, wilde munt, koriander en in Utrecht niet te vergeten roomse kervel, ui en koolrabi, populaire vruchtbomen waren appel, peer, mispel, hazelnoot, noot, kwee en moerbei. De kloostergangtuinen, een vierkante tuin omgeven door een kloostergang, beeldde de goddelijke orde van het paradijs uit. Weinig opsmuk in de tuin, maar een serene soberheid, passend bij de kleding van de monniken. De binnentuin van het Centraal Museum is een latere reconstructie van een middeleeuws lusthof.

Rond 700 arriveerden Angelsaksische missionarissen in het oude Romeinse fort om het te kerstenen. Sinds de 8e eeuw heerste de bisschop in Utrecht. Bisschoppen hadden veel macht. In de 11e werd kende het kerkelijk centrum rond het Domplein een grote groei. Drie nieuwe kapittelkerken werden gebouwd, en een abdij, de voorloper van de huidige Domkerk. Dit wordt ook wel kerkenkruis genoemd. De Dom, of Sint-Maartenskerk, was een belangrijk symbool van de bisschoppelijke status. De Dom is gebouwd op het terrein van het voormalige Romeinse castellum Trajectum. De kerk was gewijd aan Sint-Maarten en oorspronkelijk rooms-katholiek. Sinds 1580 is de kerk protestant. De Domtoren is met 112.32 meter de hoogste kerktoren van Nederland en het hoogste gebouw van Utrecht.

Omstreeks 1175 was Utrecht de grootste en belangrijkste stad in de Noordelijke Nederlanden. In de buurt van het handelscentrum langs de Oudegracht lieten vanaf die tijd (voormalige) ministerialen, adellijke en patriciërsfamilies of rijke kooplieden grote stenen weerbare huizen bouwen, stadskastelen genoemd. De Utrechtse bisschop had als dienstleen forse percelen in Utrecht geschonken, waarop ze stenen huizen (stadskastelen) mochten bouwen. Het verdedigbare karakter bestond vaak uit een weergang die rond het huis liep en de toepassing van kantelen.
Alle stadskastelen zijn in de loop der eeuwen in meer of mindere mate verbouwd. Een deel daarvan is niet tot nauwelijks bewaard gebleven. Het best bewaard gebleven voorbeeld van een stadskasteel is Oudaen. Andere voorbeelden van Stadskastelen aan de Oudegracht zijn Drakenburg (114), Putruwiel (134) Rodenburg (218), Blankenburg (121), Fresenburch en het Hertenhuis (86).

De macht van de bisschop ging verder dan Utrecht. In die tijd bezat hij ook veel grond in de provincie. In de 11e eeuw werden moerassen gedempt en op vruchtbare kleigronden kastelen gebouwd. De Langbroekerwetering was een van de belangrijkste afwateringssloten en heeft een goede verbinding met Utrecht via de Kromme Rijn en via de weg.
De meeste woontorens werden in steen gebouwd in de 13e eeuw.

De bewoners aan de wetering waren leenplichtig aan de bisschop van Utrecht en mochten jagen, vissen en waren vrijgesteld van bepaalde belastingen. Het waren ridders die toernooien en kruistochten hielden en misschien zelfs maagden redden. Maar ze waren vooral herenboer, ze hielden zich bezig met het rendabel houden van het goed.

Vanaf de 14e eeuw ontwikkelden de meer agrarische gebieden zich steeds meer tot buitenplaats. In de 17e eeuw kende deze buitenplaatsen pracht en praal in de (tuin)architectuur, en was de agrarische functie alleen herkenbaar in de nutstuinen met kunstig gesnoeide fruitboompjes.

Welgestelde intellectuele gelukszoekers streken van oudsher neer in de Driebergen en Zeist Ook de eerste antroposofen waren welgesteld. Antroposofie is een moderne maatschappelijke stroming, geïnspireerd op het werk van Rudolf Steiner. Een oefenweg die het geestelijke in ieder mens wil verbinden met het geestelijke in de wereld. De maatschappelijke impact van antroposofie is op veel gebieden herkenbaar. Tot de bekendste behoren het vrijeschoolonderwijs, de biologisch-dynamische landbouw en de antroposofische gezondheidszorg. Nu inspireert de antroposofie steeds meer mensen: vrije scholen zijn in trek, steeds meer mensen kopen biologisch dynamische groenten en fruit en er zijn wel duizend zorgboerderijen in Nederland.
Driebergen en Zeist kennen vele antroposofische organisaties. Op Landgoed de Reehorst is een Vrije Hogeschool, een zorgboederij en een vergaderhuis Antropia met de typerende organische bouwvorm. Kraaybeekerhof is een biologisch-dynamische tuin en opleidingsinstituut en de Hondspol een zorgboerderij met heerlijke zuivel.

De Romeinse invloed is in de Kromme Rijnstreek nog te proeven. De Romeinen namen de zoete kers mee op hun veroveringstochten en wisten in de loop der tijd deze vrucht te laten wennen aan het koudere klimaat. De kers gedijde hier goed en zo ontstonden er in de loop der tijd verschillende kersengebieden in Nederland. De eerste tekenen van kersenteelt en de handel daarin stammen uit de 17e eeuw. Vooral langs oude rivierlopen bleek de grond geschikt te zijn voor de kersenteelt, waardoor er in de Kromme Rijnstreek een levendige kersenhandel ontstond. Zodra de eerste oogst was binnengehaald, werd deze afgevoerd naar grotere steden en soms ook al naar het buitenland. Voor het transport over water was een speciale trekschuit ontwikkeld. Deze Kromme Rijnder leverde zo de kersen af.
De Kromme Rijnstreek is na Zuid-Limburg en de Maashorst rondom Uden en Mierlo het grootste kersengebied.

In de Gouden Eeuw verrezen aan de Middeleeuwse handelsroute van Utrecht naar Amsterdam statige huizen. Dit waren buitenhuizen voor de zomermaanden van rijke Amsterdammers. De stad was warm en vies in de zomer en men vreesde voor ziektes. Ze vonden het een uitstekende investering om grond nabij Amsterdam te kopen met een vlotte verbinding over water naar Amsterdam. Dit was vooral handig met de introductie van het jaagpad tussen Utrecht en Amsterdam in 1628.
De rijke Amsterdammers vonden de Vecht een ideale locatie voor een buitenhuis. Schone lucht en helder water, vers voedsel uit de omgeving en maar 1 reisdag naar Amsterdam.

Er verschenen hele landgoederen aan de vecht. Passend in die tijd bouwden men oranjerieën, lusthoven, theekoepels en koetshuizen. Vooral Versailles inspireerde veel landgoedeigenaren als ontwerp. In het buitenhuis werden gasten ontvangen voor grote buffetten, opgesierd door muzikanten en dichters. Vanaf de Vecht is de pracht en praal nog steeds te bewonderen. Tweehonderd meter van de Vecht gelegen bevindt zich Kasteel Oud-Zuylen, waar de vrijgevochten dame Belle van Zuylen fameuze diners hield. Bij het kasteel bevinden zich een fantastische moestuin, boomgaard met slangenmuren en een twee eeuwen oude moerbeibomen.