Hortus Botanicus in het teken van voedsel: Big Picnic

De oudste botanische tuin is aangelegd in 1590 en is het groene hart van Leiden. De Leidse Hortus speelt nog altijd een belangrijke rol in het wetenschappelijke onderzoek van plantensystematiek.

In de tuin staan nog bomen uit de oorspronkelijke aanleg. Ook de varentuin en de kassen zijn zeer de moeite waard. Bijzonder is dat de Hortus sinds 2016 meedoet aan het project Big Picnic, waardoor juist de botanische tuin in Leiden in het teken staat van voedsel. Onno Kleyn schreef in 2017 acht recepten bij acht specerijen die in de kassen voorkomen. Onno schreef de recepten; de Hortus leverde de achtergrond van de specerijen. In 2018 volgde een tweede boekje met 8 soeprecepten. Het voert je langs de systeemtuin en naar de groentetuin.
De Hortus is nog steeds een trekker voor onderzoekers uit de hele wereld, vanwege de vermaarde collectie.

Clusiustuin – een reconstructie naar Libri Picturati en het Herbarium van Antoni Gaymans
In 1932 is de oorspronkelijk hortus van 1594 gereconstrueerd. Later kwam daar een landschappelijke aanleg bij, een complex met kassen en een Von Siebold Memorial Garden (1990). In 1990 is de Clusiustuin aangepast, naar de nieuwe bronnen: de beroemde Libri Picturati (aquarellen van planten in opdracht van Clusius en Plantijn) en het herbarium van de Leidse apotheker Antoni Gaymans, van plantmateriaal uit de Hortus. Er is zoveel mogelijk gezocht naar de oorspronkelijke planten en op een traditionele manier geplant en gesnoeid. Het paviljoen, het symbolische midden van de tuin, is nauwkeurig gereconstrueerd. De clusiustuin is vaak open tijdens evenementen.

Boekdrukkunst als hulpmiddel
De Fransman Clusius studeerde rechten, klassieke talen en medicijnen in een groot aantal Europese steden. Tijdens zijn studie leerde hij Rembertus Dodoens (stadsgeneesheer in Mechelen) en Matthias de l’Obel (arts en plantkundige) en Christoffel Plantijn (Antwerpse boekdrukker) kennen. Deze contacten waren zeer belangrijk voor de ontwikkeling en verspreiding van botanische kennis.
Het was de tijd van het Humanisme, de mens die de natuur beheerst, en een grote honger had de natuur te leren kennen en te analyseren. Daardoor ontstond er een grote botanische kennis.
Clusius is heel waardevol geweest voor de botanie. Hij bestudeerde de plant tot in detail. Hij omschreef ook de kleur, geur, smaak, omstandigheden waarin de plant groeit, de volksnamen, de industriële namen, medicinale werking en huishoudelijke toepassingen. Zijn werk naar de bolgewassen uit Turkije was volledig nieuw voor ons. Plantijn, die hij leerde kennen tijdens zijn studie, gaf zijn werk uit, waardoor zijn kennis breed verspreid raakte.

Snijbonen en schorseneren
Clusius introduceerde veel planten in Nederland. Nu zijn dit ordinaire gewassen, die iedereen kent, maar in die tijd waren dit bijzondere exoten. Van die introducties willen we vooral hier de eetbare planten uitlichten. Zo introduceerde hij de snijboon, de schorseneer, de tomaat, de gember, de okra, het suikerriet en de aardappel.