Texel


Wild van
de wadden


Vruchtbaarste eiland in de Waddenzee

Ontdek het vruchtbare Texel: de rijkdom aan zeevruchten, kleurrijke zeewieren en bijzondere zilte honing en zilte groenten.
Texel was voor Jan Wolkers het paradijs, hij schreef lyrisch over de luchten, het licht en het landschap. Tijdens deze Dutch Cuisine route ontdekken we waarom Texel ook een culinair paradijs is. Het eiland heeft eigen bijzondere streekproducten, maar ook zijn eigen (culinaire) tradities, zoals het vreugdevuur Meierblis en het winterse verkleedfeest Ouwe Sunderklaas.

Texel is het meest vruchtbare eiland in de Waddenzee. De vruchtbaarheid van het eiland levert een schat aan waardevolle streekproducten op, zoals de bijzondere kleurrijke wieren, een keur aan zeevruchten en de smaakvolle Texelse schapenkaas. Ook laat Texel keer op keer zien hoe zij uitdagende omstandigheden naar haar hand kan zetten, door innovatieve teeltmethoden, zoals de zilte landbouw.

Zoek tijdens deze route je eigen oesters met de Texelse oesterman, leer over de grote traditie

1

Uniek eiland in de Waddenzee

HET TEXELSE LANDSCHAP

Texel is het grootste aaneengesloten gebied van droogvallende wadplaten, kwelders en eilanden ter wereld. Meer dan 10.000 dieren- en plantensoorten leven op de wad- en zandplaten, mosselbanken, kwelders, stranden en duinen. Het unieke gebied staat sinds 2009 op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

Van alle Waddeneilanden is Texel het meest vruchtbare eiland. De andere Waddeneilanden zijn vooral zand- en duingebieden. De reden is dat er in de ijstijd op Texel een dikke keileemlaag achterbleef, waardoor de bodem veel vruchtbaarder is en het landschap zich anders ontwikkelde.

Er is nog iets wat Texel onderscheidt van de andere Waddeneilanden: reliëf! Gedurende één van de koudste perioden in de ijstijd, het Saalien, werden Twente, Zuid-Drenthe, Zuid-Friesland, Wieringen en Texel bedekt met landijs afkomstig uit Scandinavië. Dit landijs voerde keileem mee, en bleef ook achter in Texel in de vorm van de Hoge Berg. Je vindt hier ook nog veel grote keien. Dit zijn soortgelijke keien als de Hunebedden. In de opvolgende perioden werd er dekzand afgezet en de zo vruchtbare zeeklei in het oudste gedeelte van Texel ‘het Oude land’ (tussen Den Hoorn, Den Burg, Hoge Berg, de Waal en Oosterend).

To Do

Zoektocht op het texelse wad

Oesters & Meer

Op het Texelse Wad is een overvloed aan mosselen, kokkels maar ook voortreffelijke oesters te vinden. Op het drooggevallen wad of langs de Waddenkust rapen vissers hun oesters, om direct verkocht te worden aan restaurants en op boerenmarkten

Bekijk

Meer schapen dan mensen op het schapeneiland

TEXELSE SCHAPEN

Het landschap rond Den Hoorn is een typisch cultuurlandschap van Texel dat van oudsher wordt gekenmerkt door schapen, schapenboeten en tuinwallen. De Texelse schapen, het ras met de welbekende onbewolde staart dat ontstaan is op Texel, zijn belangrijk om dit kenmerkende landschap te behouden. Door hun begrazing blijft de unieke, zoutbestendige weideflora behouden. Texel staat dan ook niet voor niets bekend als schapeneiland. In tegenstelling tot koeien kunnen schapen heel goed tegen het brakke water. Vanaf het begin wisten de Texelaren al om te gaan met hun zilte grond. Begin 1900 liepen er nog 40.000 schapen, nu zijn het er 15.000 omdat het minder oplevert dan andere landbouw. Met een krappe 14.000 inwoners betekent dat dus dat er meer schapen dan vaste inwoners zijn. De Texelse schapen geven het eiland mest, vlees, melk, kaas en wol. 

Veilige haven voor de internationale scheepvaart

BELANGRIJKE ROL IN DE GOUDEN EEUW

Al in de 15e eeuw bestond een bloeiende internationale handel op de Zuiderzee. De Reede van Texel was een begrip, omdat schepen hier voor anker gingen, in afwachting van een gunstige wind om uit te varen naar de Oostzeelanden, Frankrijk, Spanje, Portugal en later ook Oost-Indië. Toen in de 16e eeuw de aanvoer van producten uit het Verre Oosten via Antwerpen stokte in de 80-jarige oorlog, verliep bijna alle internationale scheepvaarthandel via Texel. In de 17de eeuw kende Nederland haar Gouden Eeuw. Het Marsdiep tussen Texel en Den Helder was toen de doorvoerroute voor de grote vaart. In de beschutte haven van Oudeschild was het een komen en gaan van honderden walvisvaarders, vissersschepen, bevoorradingsbootjes, VOC- en WIC-schepen. Den Hoorn speelde een belangrijke rol in het beloodsen van de schepen. Vanuit de beschutte inham van de Mok konden de (honderden) loodsen de rijk beladen Oost-Indiëvaarders veilig begeleiden naar de Reede van Texel bij Oudeschild. De loodshuizen zijn nog te vinden in de oude kern van Den Hoorn, vooral in de Herenstraat: kleine stenen huisjes met kleine ramen, vaak wit, met een donkergroen houten bovenschot aan de voorzijde. Ook het uitkijkpunt Loodsmansduin bij Den Hoorn verwijst naar deze tijd.

DE ZWARTE HONINGBIJ

Op Texel en Terschelling komt de zwarte honingbij voor. Dit West-Europese bijenras kwam vroeger overal in Nederland voor maar stond bekend als steeklustig en uitzwermlustig. Daarom werkten imkers liever met andere rassen. De zwarte bij is op Texel behouden gebleven omdat er in 1985 een vervoersverbod voor \'overkantse\' bijen werd ingesteld. Ook spraken de Texelse imkers af alleen nog met de zwarte bij te imkeren. In verschillende Europese landen zijn speciale programma\'s opgesteld om de zwarte bij terug te krijgen. Ze mogen vanwege vermeende concurrentie met solitaire wilde bijen op last van Staatsbosbeheer slechts 6 weken per jaar in de Slufter uitgezet worden.

Verrukkelijke zilte landbouw

VERZILTING OP TEXEL

Nederland verzilt. Dat is niet zo verwonderlijk. Door de vele overstromingen door de tijd heen is veel zout van het zeewater in de grond achtergebleven. Daarboven ligt zoet water, aangevoerd door de rivieren, maar ook door neerslag. In feite is alles zout water, en is zoet water ontstaan door neerslag van verdampt zout water. Door ons gevecht met het water om vruchtbare landbouwgrond en veiligheid te creëren, hebben we intens onze polders bemalen. Daardoor wordt de zoetwaterlaag steeds dunner, en komt het zoute grondwater omhoog (zoute kwel). We vangen dit kwelwater op in sloten, maar dat kan de natuur verdrogen. Door de klimaatverandering stijgt de zeespiegel en daalt de bodem (omdat het veen wordt afgebroken, klei inklinkt en we gas en zout winnen). Omdat de zomers warmer en droger worden, voeren de rivieren ook minder zoet water aan. Intensieve landbouw heeft ook een aandeel: de insecticiden, onkruidverdelgers en kunstmestresten blijven na verdamping achter in de grond. Vooral kunstmest draagt bij aan verzilting. De komende tien jaar zal circa 125.000 hectare landbouwgrond verzilten. Het antwoord op de verzilting is zilte landbouw, met als opbrengst verrukkelijke zilte producten.

Adembenemende lila-paarse eilandkwelders

ZEELAVENDELVELDEN

Lamsoor wordt ook wel zeelavendel genoemd, de Texelse variant van de Franse lavendelvelden. Deze plant groeit op zandige kwelders en in de Slufter en levert eind juli en augustus adembenemende lila-paarse eilandkwelders op met de roze bloemetjes van het strandkruid Engels gras ertussen. Aan de onderkant van het lamsoorblad kun je zoutkristallen zien schitteren. Lamsoor heeft namelijk zoutklieren onder het blad, zo’n 600 kliertjes per vierkante cm! Hiermee scheidt de plant overtollig zout af. Lamsoor is niet eetbaar, maar een lust voor het oog! Daarentegen bestaat er de eveneens lamsoor genoemde zeeaster - dit vanwege de overeenkomst van de vorm van de blaadjes met schapenoortjes - dat witte bloempjes heeft en wel degelijk goed eetbaar is.

Iers mos, Japans bessenwier, suikerwier

OVERVLOED AAN WIEREN

Texel kent een overvloed aan wieren: groenwieren, bruinwieren en roodwieren. Wieren behoren tot de algen die in zee leven. Zeewier gaat een steeds belangrijkere rol spelen in de Nederlandse keuken. Vroeger was zeewier in Texel armeluisvoedsel, het werd alleen gegeten bij een hongersnood. Nu staan de wieren weer volop in de belangstelling vanwege hun hoge waarde aan mineralen en vitaminen. Vooral voor vegetariërs en veganisten is wier van belang vanwege de mineralen en de B12 die het heeft. Bijna alle wieren in Nederland zijn eetbaar. Iers mos In de zee van de Waddeneilanden groeit veel Iers mos, een roodwier. Een klein, waaivervorming wier, heerlijk in vissoepen of een pesto. Japans bessenwier Een exoot in de Waddenzee! Waarschijnlijk is deze bruinwier meegekomen met de oesters in boten. Soms kun je dit wier in grote plakken op zandbakken bij eb vinden. Voeg het wier toe aan vissoepen of bij schaal- en schelpdiergerechten. Suikerwier Suikerwier vind je vooral in Texel en in de Oosterschelde. Het is een wat zoetige wier met breed blad en een bron van agar agar (zeewiergelatine) en mannitol (natuurlijk zoetstof). Je kunt er een goede soep van trekken of tapenade van maken.

Het eeuwige eiland

VOORTDURENDE VERANDERING IN OMVANG

Texel kende veel veranderingen, vooral in omvang. En vóór 1170 was het niet eens een eiland, maar onderdeel van het vaste land van Holland. Met de Allerheiligenvloed is Texel een eiland in de Waddenzee geworden. Eierland zat tot de 13de eeuw vast aan Vlieland, en werd een zelfstandig eiland door het ontstaan van het Eierlandse Gat. Toen bestond Texel dus uit twee eilanden. In de 16de eeuw is Eierland ingepolderd. In 1835 slibde het Anegat dicht en werd Texel een eiland zoals we dat nu kennen. De naam Eierland heeft dit gebied te danken aan het feit dat eeuwenlang de meeuweneieren hier geraapt werden en vooral aan banketbakkers in Amsterdam geleverd werden. Het ‘Oude land’ ligt op een knikpunt van de Noordzeekust tussen Calais en Denemarken. Door de tijd heen verplaatsten zandbanken zich richting de kust, waardoor Texel in zuidelijke richting groeit. Kenmerkend in het landschap van de Wadden zijn de vloedhaken: de opeenvolging van geulen en duinen. Dit proces blijft doorgaan. De zandplaat ‘De Razende Bol’ groeit nu steeds meer naar Texel toe.

Rijkdommen van de Reede van Texel

STORMSCHATTEN

Op de Reede van Texel kon het flink spoken bij zware stormen. Omdat Oudeschild pas in 1870 een eigen haven kreeg, gingen grote schepen tot die tijd voor anker. Kleinere schepen konden aan de dijk afmeren. Voor anker gaan bij een zware storm is zeer gevaarlijk. Zo kende de storm op 24 december 1593 grote schade. 150 schepen waren in afwachting van een gunstige wind, en lagen voor anker. Door de storm sloegen sommige schepen van hun anker en ramden ze andere schepen. Vierenveertig koopvaardijschepen vergingen en ongeveer duizend mensen verdronken.
Deze scheepswrakken en andere schatten in de zee, zijn opgedoken door Duikclub Texel. Daarmee leverden deze vondsten een belangrijke bijdrage aan het oprichten van het Maritiem & Juttersmuseum, Kaap Skil. Kaap Skil gaat in de meest brede zin over het leven met, van, op en bij de zee. Het bevat tentoonstellingen over visserij, scheepvaart, jutterij en het belang van Texel in de Gouden Eeuw.

Kruidige landerijen en natte graslanden

Wandeling Noordkaap

Het insectenreservaat is niet toegankelijk voor publiek, maar er is een prachtige wandeling uitgezet door Natuurmonumenten in dit gebied: wandelroute Noordkaap, van 5,5 km. De wandeling voert je over de waddendijk, Fort de Schans en het Skillepaadje

Bekijk
To Top