West-Brabant

Zilt, Zoet, Zalig West-Brabant

Ontdek het rijke en diverse West-Brabantse landschap waar Van Gogh zijn eerste inspiratie op deed.
Een vruchtbaar landschap bedekt met veen en reliëf gegeven door de zee werd stukje bij beetje ingepolderd, een gebied met unieke zoetwatergetijden die doorwerken tot Gouda en ’s-Hertogenbosch.

Volgelopen met rivierwater werd de verdronken Zuid-Hollandse waard later de Biesbosch met Dordrecht als eiland erin. De Biesbosch en het protestante Land van Altena werden na 150 jaar Hoekse en Kabeljauwse twisten door de protestantse Willem I overgedragen aan de katholieke provincie Noord-Brabant in 1815. De gedeelde urgentie van het bedwingen van de zee bracht de Nederlanden bij elkaar.


Ervaar de gulle bijdrage van de West-Brabantse boeren, vissers en top-chefs aan de zo bekende Brabantse gastvrijheid: proef de superieure ansjovis, de ziltige asperges en de aardbeien, ontdek de zoete suikerhistorie van deze streek en geniet van de bijzondere lokale wij

1

Verrassende tegenstellingen

Culinaire impressies op het bord

West-Brabant, een boeiend landschap door de tegenstellingen van zand- en kleigronden en zilte en zoetwatergebieden, is letterlijk gekleurd door het werk van Vincent Van Gogh. Zijn werk is voor een deel geïnspireerd door dit kleurrijke Brabantse landschap. Van Gogh legde het moment vast. Hij werkte vaak in de open lucht, met aandacht voor licht en kleur, aan zijn beroemde schetsen en schilderijen van boeren op het land. Dit zien wij nu terug in de gerechten van de Dutch Cuisine chefs, die structuur, compositie en kleur terugbrengen in een culinaire ervaring op het bord.

Tijdens deze Dutch Cuisine route beleven we het Brabantse landschap door de ogen van de impressionist van nu. We ontdekken de schoonheid van het culinaire Brabantse gastvrije moderne leven anno 2018, lezen het landschap vanuit het moment van de seizoenen en voegen naast kleur en licht ook smaak en geur toe aan de impressie.

2

A taste of Van Gogh

VAN GOGH EN DE IMPRESSIES VAN HET LANDSCHAP

Vincent van Gogh werd op 30 maart 1853 geboren in het West-Brabantse Zundert. Al in zijn jeugd startte Vincent met tekenen en werkte hij vaak in de open lucht. Het landschap en de luchten van Brabant hebben dus zijn eerste werk geïnspireerd.
 
Het Brabantse leven en landschap vormden een blijvende bron van inspiratie voor Vincent van Gogh. Dat is ook terug te zien in het werk dat hij maakte toen hij al uit Brabant vertrokken was. Hij heeft altijd terugverlangd naar Brabant dat hem gevormd had en dat kwam ook in zijn brieven tot uiting. Al is het meeste van zijn bekende werk niet in West-Brabant gemaakt, zijn allereerste werk is hier wel geboren. Laten we eens kijken naar de smaak en de kleur van dit landschap dat Van Gogh inspireerde.
 
West-Brabant heeft een bijzonder gevarieerd landschap: rijke rivierklei- en natuurgebieden, gebieden aan zee en een uniek zoetwatergetijdengebied die een specifieke smaak geven aan de producten die er worden verbouwd. In het vruchtbare deel worden vooral asperges, zacht fruit, rogge, tarwe, haver, aardappelen, koolzaad en suikerbiet verbouwd. De armere hoog gelegen zandgronden liggen voornamelijk in het oosten van West-Brabantse, hier vindt meer veeteelt plaats. Denk hierbij aan schapen.
 
To Do

Eerste herinneringen van Vincent

Van Gogh wandeling in Zundert

De Van Gogh wandeling neemt je mee in de omgeving waar Van Gogh is opgegroeid. De wandeling start voor het Van Gogh-Huis bij een audiozuil en leidt je door de tuin met de waterbron van het oorspronkelijke geboortehuis langs de kosterswoning en de...

Bekijk
Dutch Cuisine helden

“Geïnspireerd door verhalen van boeren uit de omgeving”

Carlo Chantrel

Geïnspireerd door de verhalen van de boeren uit de omgeving kook ik met mijn team heerlijke, eigentijdse en originele seizoensgerechten met streekproducten. Naast mijn werkmateriaal dat bestaat uit regionale en biologische seizoensingrediënten, haal ik mijn inspiratie uit de klassieke gastronomische keuken en een moderne toets doet de rest. Vanuit deze klassieke basis tracht ik altijd in elk menu toch vooruitstrevend te zijn.

3

Voel het ritme van de natuur

UNIEKE ZOETWATERGETIJDENGEBIED DE BIESBOSCH

De Biesbosch is een uniek gebied waarbij het ritme van de natuur te voelen is door de bijzondere zoetwatergetijden. Eb en vloed bereiken wel de rivier, maar het zoute water niet. In de middeleeuwen was het gebied van de Grote of Zuid-Hollandse Waard een zeer vruchtbaar stuk land waarbij graan en turfwinning voor grote inkomsten zorgden. Graan was het belangrijkste voedingsmiddel. Bier was de volksdrank bij uitstek. Gezonde mensen aten bergen brood en vlees, die met grote hoeveelheden bier naar binnen werden gespoeld; in de middeleeuwen at men om te drinken, en dronk men om te eten.

De welvarende wildernis was kwetsbaar. Gulzige turfwinners wonnen te dicht bij de dijk turf en er werd geen geld uitgegeven aan het onderhoud van de dijken, verergerd door de Hoekse en Kabeljauwse twisten.

Na de Sint Elizabethvloed in 1421 liep de Grote Waard verder vol met rivierwater. Rond 1500 was deze volledig volgelopen. Door wanbeleid werd de Zuid-Hollandse Waard de Verdronken Zuid-Hollandse Waard, de latere Biesbosch. Het vruchtbare graan producerende land was weggeslagen, maar er kwam een zeer vruchtbare visvijver voor terug. Vissers wisten niet hoe snel ze de plaats van de boeren konden innemen, en de binnenzee (een uniek delta-meer met vrije toegang tot de Noordzee) werd een goudmijn voor de visserij naar elft, fint, zalm en steur (tot 400 kilo zwaar!).

Hoewel het gebied in de eeuwen daarna stukje bij beetje werd ingepolderd, bleef het geïsoleerd van de rest van Holland sterk achter. Mede om deze reden is het grootste deel van de Biesbosch, inclusief het protestante Land van Altena, in 1815 onder Willem-I overgedragen aan de katholieke provincie Noord-Brabant. Economische belangen overwonnen de religieuze.

4

De kust van West-Brabant

Brabant aan zee

De Brabantse Wal ligt aan zee. Het is een zeer rijk en gevarieerd landschap dat grenst aan de Oosterschelde, het grootste en natste Nationale Park in Nederland, waarvan een gedeelte bij laag water droog valt. De Oosterschelde biedt ons een keur aan (alternatieve) eiwitbronnen, waarbij de oesters, kreeft, zeebaars en zeewieren de bekendste zijn. Als je het gebied betreedt, valt je direct de prachtige kleurenrijkdom op: de mooie rode kleuren van de zeekraal, de oranje kleuren van de duindoorn, de donkere groene kleuren van de zeewieren, de zilveren kleuren van de oesters en de diepe glanzende kleuren van de slikken.
Dutch Cuisine helden

“We vernieuwen Nederlandse klassiekers op een niet voor de hand liggende manier”

Willy Heeren

In onze keuken creëren wij spannende combinaties en vernieuwen we Nederlandse klassiekers op een niet voor de hand liggende manier. Zo werken we graag met de Oosterscheldekreeft in het seizoen, de Brabantse Wal asperges of de oesterzwammen van Aardzwam & Zo die in een kelder 200 meter van de Draak vandaan groeien op ons eigen koffiedik. Een van de signatuur gerechten is een rode bieten carpaccio waarbij de bieten zijn gegaard in VOC kruiden met mosterd, balsamicoazijn en crumble van geitenkaas; een prachtige manier om gasten te enthousiasmeren over een groentegerecht volgens de uitgangspunten van Dutch Cuisine.

Dutch Cuisine helden

“Een van de laatste actieve weervissers in de wereld”

Henk van Schilt

Met een baan als onderhoudsmonteur bij General Electric in Bergen op Zoom leek Henk van Schilt (57) voorbestemd voor een werkzaam leven in de techniek. Totdat hij op een zeker moment zijn huidige partner Rian - dochter van weervisser Cor van Dort - ontmoette. Na jaren diverse hand- en spandiensten te hebben verricht, kwam Van Schilt in 1997 in loondienst bij firma Van Dort - van de gelijknamige en laatst overgebleven weervisserijfamilie uit Bergen op Zoom. Vandaag de dag behoort Van Schilt, samen met zijn schoonvader Cor van Dort (86), tot de laatste actieve weervissers ter wereld.

5

Triple a

ansjovis, aardbeien en asperges

In de maanden mei, juni en juli staat Noord-Brabant in het teken van de triple A: Ansjovis, Aardbeien en Asperges. Veel restaurants serveren in deze maanden een menu gebaseerd op deze triple A. Natuurlijk komen deze A’s alle drie aan bod in deze route. De eerste A staat voor ansjovis, een van de bekende streekproducten van de Brabantse Wal. Ansjovis is vooral bekend uit blik, maar is ook rauw verrukkelijk met wat zout en olie. De tweede A staat voor aardbeien. Het merendeel van onze Hollandse aardbeien komt uit Brabant. Aardbeien eet je bij voorkeur nog warm van de zon in de zomer, zo van de struik, maar in ieder geval op kamertemperatuur. De derde A van de Triple A is de asperge. Sinds 2016 is de Brabantse Wal Asperge Europees beschermd vanwege de licht ziltige en niet bittere smaak. Kwekers van deze heerlijke specialiteiten vind je op www.brabantsewalasperges.nl.
To Taste

Het witte, zilte goud

Brabantse Wal asperges

De smaak van de Brabantse Wal Asperge ontstaat onder invloed van het zuivere grondwater van de Kalmthoutse Heide dat ondergronds uitloopt in de richting van Zeeland en de zilte zeelucht die vanuit Zeeland over de Brabantse Wal waait bij westenwind...

Bekijk
6

DELICATE VRUCHTEN IN GOEDE HANDEN

Zalig zacht fruit

Zacht fruit vraagt om ervaring. Het delicate fruit met zachte schillen moet snel en ongedeerd bij de consument komen. Brabant heeft deze ervaring. Met een totaalomzet van 175 miljoen euro is Brabant de koploper in de zacht fruitsector in Nederland. Kwekerij Loos uit het West-Brabantse Moerstraten die jaarlijks 1.200.000 kilo duurzame aardbeien kweekt, is een van de koplopers op het gebied van duurzaamheid. Loos ontving in 2011 het duurzaamheidscertificaat Nature Counts. De Elsanta en Sonata aardbei, een zoete aardbei vol van smaak, zijn de trots van het bedrijf. 
Naast de aardbeien worden in Brabant ook veel frambozen en bessen geteeld. West-Brabant heeft bijzondere zacht fruitrassen, zoals de Bredase aardbei, Bredase radboud (framboos), de Bredase Rondom (rode bes), de Mierlose kers, de Mierlose zwarte kers, de Udense Spaanse kers, West-Brabantse framboos, de Zundertse appel en peer en Jochems Roem framboos.
7

Een stukje geschiedenis

De aardappeleters

Noord-Brabant, Flevoland en Zeeland zijn de belangrijkste aardappeltelers van het land. Al lijkt de aardappel onlosmakelijk verbonden met Nederlandse keuken, pas in 1588 kwam de aardappel vanuit Zuid-Amerika naar Nederland.

Rond 1600 was de aardappel vooral bekend bij de Europese elite, maar de knol was niet echt populair. In de middeleeuwen aten we vooral granen en toen de aardappel bekend werd, wilden we er niet aan. Pas toen de graanprijzen in 1750 erg stegen en er veepest heerste, werd de aardappel door de boerenbevolking omarmd.

In de 19e eeuw was de aardappel het enige voedsel in een Noord-Brabants boerengezin: ’s morgens èrpels, ‘s middags èrpels, ’s avonds èrpels met soep, altijd weer die èrpels’. Friet bestond nog niet voor de boerenbevolking, alleen als relatief dure versnapering voor de rijken. Doordeweeks at de gewone man aardappelen met raapolie, azijn, pekel en mosterd, en met vork! De hete aardappelen waren zonder vork immers moeilijk in de hete saus te dopen. Dus de aardappelen waren zeer belangrijk voor de vork op tafel. Niet toevallig dus dat het eerste meesterwerk van Vincent van Gogh de aardappeleters verbeeldt.

Rond deze tijd is ook de stamppot ontstaan. Ook deze staat nu bekend als typisch Nederlands eten. Toch is het een relatief jonge maaltijd. De combinatie van aardappelen, wortelen, uien en klapstuk bestond al, maar het samenvoegen en stampen gebeurde pas na 1880, waarmee hutspot ontstond. De stamppot rauwe andijvie dateert zelfs pas van 1930, en wordt als eerste in Arnhem en in Brabant gemaakt. 

8

De zoete inval

Brabantse suikerindustrie

In de middeleeuwen was honing het voornaamste zoetmiddel. Honing werd behalve als voeding ook als geneesmiddel gebruikt. In de kerk, die centraal stond in de middeleeuwen, waren de waskaarsen offers. 

Vanaf de 13e eeuw gebruikten rijke Nederlanders rietsuiker. Met de oprichting van de West Indische Compagnie kwam veel rietsuiker naar Nederland en ontstond een grote suikerindustrie. In veel recepten uit de late middeleeuwen werden specerijen uit het Verre Oosten gebruikt, vaak in combinatie met honing of suiker. Verder gebruikte men veel amandelen. Dit soort smaken vind je nog terug in de recepten die wij in de decembermaand klaarmaken, zoals speculaas, marsepein, kerstkransjes met amandel en bisschopswijn. 

Pas in de 18e eeuw werd het gebruik van suiker algemener, toen men ontdekte dat suiker uit bieten kon gemaakt worden. Bietsuiker werd een steeds beter alternatief en in 1811 werd de teelt van suikerbieten zelfs verplicht gesteld in Brabant. West-Brabant telt samen met Zeeland het grootste aantal suikerbietenboeren van Nederland. Eind 19e eeuw kon West-Brabant door de lagere arbeidskosten en lagere grondprijzen zich ontwikkelen tot een belangrijke producent van suikerbiet. Voor veel boeren was de suikerindustrie aantrekkelijk, omdat de graanprijzen daalden. Van 1858 tot 1987 was Zevenbergen vooral bekend als suikerstad met op het hoogtepunt vier suikerfabrieken. Bekende Brabantse bedrijven gerelateerd aan suiker zijn onder andere Suikerunie, Hero, de Faam, Red Band, de Momo-limonadefabriek en Kwatta chocolade.
9

Brabantse gastvrijheid

Breda garnizoensstad

Breda is al eeuwenlang een stad van militair belang. De vestingwallen werden weliswaar geslecht aan het eind van de 19e eeuw, maar ook nu nog is de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda gevestigd. De Bredanaars hebben dan ook vaak voor en van het leger geleefd en is Breda daarom een typische garnizoensstad.

Kazernes en militaire gebouwen verschenen, het garnizoen leefde van de lokale producten, zochten vermaak en ontspanning in de stad en daar profiteerde de ambachtslieden en horeca in Breda van. Het verkopen aan het leger gold als een kwaliteitsmeter, daarom konden kleine middenstanders uitgroeien tot succesvolle bedrijven. Zo heeft de aanwezigheid van het garnizoen bijgedragen aan de suikerfabriek CSM, de chocoladefabriek Kwatta, conservenfabriek Hero, de jamfabriek Henkes en de bierbrouwerij de drie Hoefijzers.
To Do
Wandelroute

Foods & boots

Wandelroute in garnizoensstad Breda

Wandelroute Foods & Boots vertelt het verhaal over Breda als garnizoensstad, waar Bredanaars van en voor het leger leven. De wandeling verbindt militaire gebouwen en hun geschiedenis aan winkels en horecagelegenheden. De wandeling neemt je mee naar...

Bekijk
To Top